"Psychische zorg voor ouderen is geen luxezorg" - Steeds meer ouderen met zware psychiatrische noden staan voor gesloten deuren
"Psychische zorg voor ouderen is geen luxezorg" - Steeds meer ouderen met zware psychiatrische noden staan voor gesloten deuren
Aan de vooravond de Internationale Dag van de Ouderen kaart de Vlaamse Ouderenraad een lacune in de psychiatrische hulpverlening voor ouderen aan. “Ouderen met zware psychiatrische noden én fysieke zorgnoden vinden niet de hulp die ze nodig hebben en staan voor gesloten deuren, omdat het aanbod zo beperkt is”, stelt de Vlaamse Ouderenraad. “Er is dringend nood aan een breder psychiatrisch zorgaanbod, want deze groep zal enkel groeien als gevolg van de vergrijzing”, klinkt het.
Alternatieve zorgvormen
“Zorginitiatieven voor ouderen met een psychiatrische aandoening én fysieke zorgnoden moeten sterker aangemoedigd en ondersteund worden”, zo klinkt het bij de Vlaamse Ouderenraad. “Deze groep heeft het bijzonder moeilijk om zorg en ondersteuning te vinden die aangepast is aan hun specifieke noden. Steeds meer ouderen dreigen zo door de mazen van het net te vallen”, aldus Nils Vandenweghe, directeur van de Vlaamse Ouderenraad.
Dat het anders kan, blijkt uit enkele schaarse initiatieven op het terrein. Op 1 oktober, de Internationale Dag van de Ouderen, richt de Ouderenraad de blik op woonzorgcentrum Roosendaelveld in Mechelen en Algemeen Ziekenhuis Delta in Roeselare. "Beide organisaties bieden alternatieve zorgvormen aan voor ouderen met zowel zware psychiatrische noden als fysieke noden. Bijvoorbeeld omdat medewerkers lacunes voelden in hun eigen aanbod of omdat patiënten of bewoners de vraag stelden. Maar die knoop doorhakken is niet evident, onder meer door een gebrek aan middelen en tijd.”
Via goede praktijken bieden we inspiratie aan andere zorginstellingen. Tegelijk willen we beleidsmakers duidelijk maken dat het dringend nodig is om zulke initiatieven meer structureel een plaats te geven in het zorglandschap."
Nils Vandenweghe, directeur Vlaamse Ouderenraad
“Deze initiatieven zijn een toonbeeld voor de toekomstige woonzorg voor ouderen met psychische en fysieke noden. Via goede praktijken bieden we inspiratie aan andere zorginstellingen. Tegelijk willen we beleidsmakers duidelijk maken dat het dringend nodig is om zulke initiatieven meer structureel een plaats te geven in het zorglandschap", stelt Vandenweghe.
Onvoldoende expertise in woonzorgcentra
Ouderen met een psychiatrische aandoening én ernstige fysieke zorgnoden of dementie kunnen voor gepaste zorg vaak niet terecht in de residentiële ouderenzorg, zoals een woonzorgcentrum. “Soms worden ouderen met psychiatrische noden gewoonweg geweigerd. En als ze toch terecht kunnen in het woonzorgcentrum, botsen ze op problemen. Niet alleen is er onvoldoende gespecialiseerd personeel of expertise onder de medewerkers om op een gepaste manier met hen om te gaan, ook het levensritme en de omgang met bewoners is niet aangepast aan de noden van deze ouderen. Dat leidt tot gedrag dat als storend wordt ervaren, maar waar men niet mee om kan. Zware medicatie en fixatie zijn dan vaak oplossingen waar men naar teruggrijpt”, weet Vandenweghe.
Dat bevestigt ook Ann Desmet, directeur Woonzorgcentrum Roosendaelveld in Mechelen: “In andere zorgvormen worden de bewoners met een psychische kwetsbaarheid weleens gezien als 'storend'. Hun noden verschillen van die van andere bewoners, dat vraagt dus een andere aanpak van onze medewerkers.”
Maar niet enkel in woonzorgcentra staat deze groep van ouderen vaak voor gesloten deuren. Ook in een psychiatrisch verzorgingstehuis (PVT) voor mensen waarvan de psychische toestand stabiel is, kunnen ouderen met psychische én fysieke noden niet terecht. Zo'n PVT heeft dan wel heel wat kennis over psychische problematieken, over fysieke zorgnoden van ouderen is hun expertise te beperkt. En ook de infrastructuur is daar niet op voorzien.
“Bovendien biedt uitbreiding van mobiele teams, die minister Vandenbroucke onlangs aankondigde, geen heil voor deze groep mensen”, hekelt Vandenweghe. “Die extra middelen zorgen ervoor dat ook thuiswonende ouderen met psychische noden ondersteund worden. Maar hier gaat het om ouderen die niet langer thuis kunnen wonen, gezien de combinatie van complexe en zware fysieke én psychische noden. Voor hen zijn er op dit moment duidelijk te weinig oplossingen.”
“En die oplossingen worden steeds dringender, gezien deze groep enkel maar zal groeien als gevolg van de vergrijzing”, weet Vandenweghe. "Tegen 2030 stijgt bijvoorbeeld het aantal 80-plussers in ons land met 20%. De combinatie van fysieke en zware psychische zorgnoden zal zich alleen maar vaker voordoen."
Radicale ommezwaai
Dat die groep steeds groter wordt, was ook te voelen in Algemeen Ziekenhuis Delta in Roeselare. Het ziekenhuis maakte begin dit jaar een radicale keuze. Hoofdverpleegkundige psychogeriatrie, Virginie Delberghe en psycholoog Mieke Traen: “Er waren vier geriatrische afdelingen en door de groeiende groep ouderen met fysieke en psychische aandoeningen, hadden we nood een specifieke afdeling. Sinds die er is, zien we almaar meer patiënten, met elk hun diversiteit en complexiteit. Dat bevestigt wat wij al jaren verkondigden: dit is geen luxegeneeskunde, maar echt een noodzakelijke zorg.”
Ook WZC Roosendaelveld koos begin juni 2021 voor een ommezwaai. “Ouderen met een psychiatrisch profiel woonden vroeger samen met ouderen met dementie. Nu wonen ze in kleinere groepjes in twee huizen, enkel en alleen voor zorgbehoevende ouderen met psychiatrische zorgnoden. Daar krijgen ze de zorg die ze nodig hebben, die verschilt van mensen met dementie. Hun verhuis is duidelijk positief”, vertelt Ann Desmet, directeur Woonzorgcentrum Roosendaelveld in Mechelen.
“Die toegankelijke en laagdrempelige zorg op maat is belangrijk voor alle ouderen, en zeker voor zij met psychiatrische zorgnoden”, legt Vandenweghe uit. “Het taboe rond het psychisch welzijn is nog steeds groot, zeker bij ouderen. Door aantrekkelijke alternatieve zorgvormen aan te bieden, laten we als samenleving zien dat we dat taboe willen aanpakken en kwalitatieve zorg voorop zetten.”
Ook akkoord met ons pleidooi? Laat het hier weten.
Kopzorgen Verdienen Zorg
Al een jaar lang, sinds oktober vorig jaar, zet de Vlaamse Ouderenraad zich via de campagne Kopzorgen Verdienen Zorg in voor het psychisch welzijn van ouderen. De organisatie luistert via die campagne naar ouderen en hun omgeving, professionals en deskundigen. Hun ervaringen en verhalen kan je lezen op de campagnewebsite en vormen de basis van beleidsaanbevelingen voor de overheid. Daarmee pakt de Vlaamse Ouderenraad dit najaar uit. De zorg voor ouderen met psychiatrische aandoeningen heeft een prominente plek in die aanbevelingen.
