Na lange onderhandelingen hebben we sinds begin februari 2025 een nieuwe federale regering in België. De Vlaamse Ouderenraad screende het regeerakkoord op federale plannen die effect zullen hebben op ouderen.
Ouderen komen beperkt aan bod
Over het algemeen valt het op dat ouderen zeer beperkt benoemd worden. Vergrijzing wordt vooral gezien in het kader van het kostenplaatje: er wordt gefocust op de bezuinigingen en verstrengde voorwaarden. Er gaat weinig aandacht uit naar de specifieke sterktes van deze grote bevolkingsgroep, alsook de rol die zij kunnen spelen, bijvoorbeeld als mantelzorger, vrijwilliger of familielid. Wanneer het gaat om kwaliteitsvolle zorg en ondersteuning, dienstverlening, toegankelijkheid en klimaat, lezen we veel goed klinkende principes, maar blijft het regeerakkoord qua concrete acties op de vlakte.
Ingrijpende pensioenhervormingen
De Vlaamse Ouderenraad stelt vast dat de strengere berekening van de loopbaan vooral te voelen zal zijn door wie al een laag pensioen had. Al wie in haar of zijn loopbaan af te rekenen kreeg met periodes van ziekte of werkloosheid, wordt daar nog eens pijnlijk mee geconfronteerd door een lager pensioen. Vrouwen worden extra getroffen. Zij werken vaker deeltijds, omdat ze de grootste zorglast binnen het gezin dragen. Hierdoor bouwen ze minder pensioenrechten op.
De Vlaamse Ouderenraad vraagt dat er, bij de berekening van de budgettaire impact van de totale pensioenhervorming, voldoende aandacht wordt besteed aan sociale parameters, zoals het armoederisico bij ouderen en de genderpensioenkloof.
De Vlaamse Ouderenraad pleit voor een transparante en verstaanbare informatiecampagne van de overheid over de concrete plannen van de pensioenhervormingen.
Strengere voorwaarden
De voorwaarden om via een landingsbaan deeltijds te gaan werken, worden gradueel verstrengd. Nochtans is de actieve welvaartstaat gebaat bij een aantrekkelijke eindeloopbaanregeling voor ouderen.
Voor de mensen die in het buitenland verblijven en een Inkomensgarantie voor Ouderen (IGO) ontvangen, worden de toegestane termijnen ingekort. Ook worden er een aantal bestaande vrijstellingen geschrapt. De Vlaamse Ouderenraad hoopt dat de humane aanpassingen die in 2022 werden doorgevoerd niet allemaal worden teruggeschroefd.
Verlies koopkracht
De welvaartsenveloppe, waaruit mensen met de laagste uitkeringen en pensioenen een tegemoetkoming krijgen, wordt uitgekleed. Deze tegemoetkomingen zijn een belangrijk instrument in de strijd tegen structurele armoede. Zonder deze steun boeten onder meer ouderen met het laagste pensioen erg in qua koopkracht en levenskwaliteit.
De Vlaamse Ouderenraad vreest dat deze afschaffing ervoor zorgt dat mensen die het al financieel moeilijk hadden, nog sterker met armoede zullen worden geconfronteerd. En dat heeft een directe impact op hun levenskwaliteit.
Sterkste schouders?
De grootste besparingen worden opgelegd aan gepensioneerden, vrouwen, deeltijds werkenden, werklozen en langdurig zieken. Dat druist in tegen het rechtvaardigheidsprincipe en tast de koopkracht en de levenskwaliteit van deze groepen mensen aan. De Vlaamse Ouderenraad pleit er daarom voor om de finaliteiten van de nieuwe solidariteitsbijdrage – de meerwaardebelasting op financiële activa - zo vast te leggen dat ze tegen 2029 effectief minstens 500 miljoen euro oplevert.
Gezondheidszorg
De Vlaamse Ouderenraad juicht toe dat de nieuwe federale regering benadrukt dat zorg betaalbaar, effectief en van hoge kwaliteit moet zijn, gezien de groeiende en verouderende bevolking en de stijging van het aantal chronisch zieken. De nieuwe regering behoudt de groeinorm voor de gezondheidszorg, wat neerkomt op bijna 4 miljard euro extra bovenop de index. Hoewel we blij zijn dat de groeinorm blijft, zullen de komende jaren uitdagend zijn voor het budget van de ziekteverzekering.
We zijn bovendien tevreden om te lezen dat er meer zal worden ingezet op preventieve gezondheidszorg en dat mantelzorgers een betere ondersteuning zullen krijgen. Hierrond worden echter geen specifieke maatregelen of budgettaire engagementen benoemd.
Positief is dat de nieuwe regering oneerlijke extra kosten voor patiënten wil aanpakken door de derdebetalersregeling uit te breiden en ervoor te zorgen dat meer dokters de officiële tarieven hanteren.
Ook de aandacht voor het voortzetten van het ‘interfederale plan geïntegreerde zorg’ stemt ons positief. Dit moet ‘hokjesdenken’ in de toekomst doen afnemen en ervoor zorgen dat de zorg- en welzijnssectoren beter communiceren en samenwerken. Er zal volgens het regeerakkoord prioritair werk gemaakt worden van geïntegreerde zorg voor ouderen met geestelijke gezondheidsproblemen, en dat in tegenstelling tot het vorige regeerakkoord. Daar zijn we dus tevreden over. Maar in één adem is te lezen dat er daarbij specifieke aandacht zal zijn voor mensen met (jong)dementie. Het stoort de Vlaamse Ouderenraad dat (jong)dementie aanzien wordt als een geestelijk gezondheidsprobleem. Er is een afzonderlijke en specifieke aanpak nodig voor (jong)dementie.
Ziekenhuizen worden hervormd met focus op samenwerking via ziekenhuisnetwerken en versterking van dag- en thuishospitalisatie. Hoe dat precies zal gebeuren, komen we nog niet te weten in het regeerakkoord. Deze ambitie vraagt alvast grondige afstemming van de federale overheid met de gemeenschappen. Wat belangrijk is voor de Vlaamse Ouderenraad, is dat iedere oudere gepaste en toegankelijke medische hulp vindt op aanvaardbare afstand van hun thuisomgeving én binnen een redelijke termijn.
Bestrijding van leeftijdsdiscriminatie van ouderen
De Vlaamse Ouderenraad is verheugd over de aankondiging dat de federale regering de strijd wil aangaan tegen agisme en leeftijdsdiscriminatie. We zijn blij dat er gehoor gegeven wordt aan onze jarenlange oproep dat ook België zich moet engageren voor een internationale VN-conventie rond ouderenrechten. We roepen de minister van Buitenlandse Zaken op om de Belgische delegatie bij de Verenigde Naties aan te sporen om elk initiatief ter bevordering van zo’n conventie actief te ondersteunen. Wat we echter betreuren, is dat in het regeerakkoord echter nog steeds passages te lezen zijn waarbij ouderen en personen met een handicap over één kam worden geschoren en kwetsbaar worden genoemd.
Dienstverlening
Het regeerakkoord voorziet dat banken voldoende bankautomaten in het straatbeeld moeten voorzien, rekening houdend met een gerichte en evenwichtige spreiding binnen alle gemeenten. Op die manier moet de toegang tot cash geld voor alle burgers gegarandeerd worden. Bijkomend moet er extra aandacht worden besteed aan de plaatsing van bijkomende automaten om cash te storten. De Vlaamse Ouderenraad blijft aandringen op de creatie van een wettelijk kader dat banken verplicht om in iedere woonkern een vlot toegankelijke bankautomaat te voorzien.
Het voorstel om leegstaande stations om te vormen tot buurtpunten, in samenwerking met de lokale besturen, moedigen wij aan. Het regeerakkoord stelt ook terecht dat dienstverlening altijd fysiek en telefonisch gegarandeerd en toegankelijk moet blijven. De voorgestelde oplossing, waarbij openbare diensten slechts éénmaal per week de burger te woord kunnen staan, vindt de Vlaamse Ouderenraad echter erg mager.
Mobiliteit
De nieuwe federale regering wil inzetten op de toegankelijkheid van de trein, zowel stations, perrons als de voertuigen zelf. Hierbij wordt voorrang gegeven aan de stations waarvan veel mensen met een beperkte mobiliteit gebruik maken. De Vlaamse Ouderenraad vraagt daarbij ook extra aandacht voor kleinere stations in de landelijke gebieden. Het openbaar vervoer is voor mensen die op het platteland wonen even belangrijk als voor zij die in de grotere steden wonen.
De Vlaamse Ouderenraad pleit voor het ontwikkelen van een systeem van combitickets voor de verschillende vervoersmaatschappijen. Bovendien mag bij elke maatregel de betaalbaarheid en duidelijkheid niet uit het oog worden verloren. Ook de garantie op basisbereikbaarheid en het recht op mobiliteit mogen niet in het gedrang komen. Jammer dat beleidsmakers hun rol op dat vlak niet opnamen, want het nieuwe tariefsysteem van de NMBS lijkt, onder meer voor ouderen, duurder en is erg complex.
Klimaat en omgeving
Het regeerakkoord vermeldt terecht dat er een gecoördineerd beleid moet komen ‘ter bescherming van de directe leefomgeving’. De nieuwe regering wil de gemaakte afspraken uit het Akkoord van Parijs en de Green Deal, alsook Europese klimaat- en energiedoelstellingen nastreven. Dat juicht de Vlaamse Ouderenraad toe – we pleitten eerder al voor een ambitieus en sociaal rechtvaardig klimaatbeleid - maar we lezen echter nog geen concrete maatregelen.
Meer info
Lees hier het volledige federale regeerakkoord.
