Energiemaatregelen onvoldoende oog voor kwetsbare ouderen
De maatregelen die de Vlaamse regering neemt omwille van de energiecrisis moeten veel meer afgestemd worden op de barrières waar kwetsbare ouderen op botsen, stelt de Vlaamse Ouderenraad. “Ouderen wonen vaker in verouderde, slecht geïsoleerde huizen, terwijl ze op extra drempels botsen om hun woning aan te pakken. In deze crisis mogen beleidsmakers niet enkel denken op maat van huiseigenaars tussen 30 en 50 jaar.
Extra drempels voor ouderen
De hoge energiefacturen nemen bij steeds meer ouderen een enorme hap uit hun pensioen, dat vaak al laag is. “Gisteren nog liet een dame van 80 jaar ons weten dat ze voortaan maandelijks € 350 aan energievoorschotten moet ophoesten, met een pensioen van amper € 900. Dat is niet houdbaar”, stelt Nils Vandenweghe, directeur van de Vlaamse Ouderenraad. Dat veel ouderen zich zorgen maken, blijkt ook uit de cijfers. Recent berichtte Tele-onthaal een grote toename van het aantal oproepen door ouderen te zien. Bijna 1 op 3 bellers met geldzorgen in de voorbije twee maand is tussen 60 en 80 jaar.
Bovendien wijst de Ouderenraad op een meer structurele uitdaging: ouderen wonen veel vaker in verouderde, slecht geïsoleerde woningen, en botsen op extra moeilijkheden om daar iets aan te veranderen. “Naast een laag pensioen, spelen bij ouderen ook andere drempels”, vertelt Vandenweghe. “Sommigen worstelen met hun gezondheid, en zijn onzeker over hoelang ze nog in hun woning kunnen wonen. Of ze zijn digitaal niet goed mee, waardoor ze moeilijker aan informatie geraken, premies kunnen aanvragen en alle werken geregeld krijgen.” De Vlaamse Ouderenraad vraagt de Vlaamse regering daarom om bij maatregelen die op tafel liggen extra aandacht te hebben voor initiatieven op maat van ouderen die kwetsbaar zijn op de woon- en energiemarkt.
Twee groepen kwetsbare ouderen
Concreet ziet de Vlaamse Ouderenraad twee kwetsbare groepen. Enerzijds zijn er de oudere huurders, financieel kwetsbare mensen die nooit een eigen woning konden kopen. 7 op de 10 oudere huurders spendeerden al voor de stijgende energietarieven meer dan 30% van hun inkomen aan woonuitgaven. Zij komen nu echt in ademnood, terwijl ze als huurder amper invloed hebben op de energiekwaliteit van hun woning.
Maar ook oudere huiseigenaars in slecht geïsoleerde woningen zijn een belangrijke doelgroep. Ouderen wonen veel vaker nog in verouderde, slecht geïsoleerde huizen. Zo beschikte ruim 44% van de 65-plussers volgens het Grote Woononderzoek in 2018 nog niet of slechts gedeeltelijk over muurisolatie. Slechts 11% beschikte in de gehele woning over hoogrendementsglas. En slechts 8,2% van de 65-plussers wekte hernieuwbare energie op, bijvoorbeeld via zonnepanelen. Bij 80-plussers ging het zelfs maar om 1,8%.
“De Vlaamse regering trekt heel terecht de kaart van het stimuleren van renovaties. Maar heel wat 70- en 80-plussers botsen daarbij op barrières. Voor hen is er veel meer onzekerheid. Hoelang ze nog in hun woning kunnen blijven wonen, bijvoorbeeld. Of ze vragen zich af of ze die investering er nog wel uit halen. Ouderen geraken bovendien moeilijker aan een lening bij de bank, en een aanzienlijke groep wordt niet bereikt met online info. Veel van hen zien ook op tegen de fysieke impact van werken aan hun woning. Zij hebben echt nood aan persoonlijke informatie en begeleiding.” De Vlaamse Ouderenraad pleit daarom niet alleen voor een laagdrempelig aanspreekpunt voor ouderen met vragen, maar ook voor een outreachende aanpak, waarbij energie- en renovatiecoaches zélf de stap naar ouderen zetten om hen wegwijs te maken in de mogelijkheden.
Jaar en dag hetzelfde energiecontract
Daarnaast moeten ouderen actiever begeleid worden in het veranderen van hun energiecontract. Uit de marktmonitor 2021 van de VREG bleek dat maar liefst 43% van de 65-plussers nog nooit van energieleverancier was veranderd, tegenover 31% van de jongere generaties. Uit de cijfers blijkt dat zowel de digitale kloof als een meer algemene kennis- en informatiekloof hier een rol in spelen. In totaal gaf meer dan 1 op 3 ouderen aan niet de intentie te hebben om informatie te zoeken over de energiemarkt, wat bijna het dubbele is van het cijfer voor de algemene bevolking (34% tegenover 18%).
“De cijfers tonen dat een online test om contracten te vergelijken niet volstaat. Veel ouderen zitten al sinds jaar en dag bij dezelfde leverancier, en ondergaan de prijswijzigingen gewoon. Ook op dat vlak is er actieve begeleiding en bewustmaking nodig, ook via niet-digitale kanalen.”
Heffingen uit de facturen
Bovendien zijn er op korte termijn maatregelen nodig om de facturen te verlichten, zo meent de Vlaamse Ouderenraad. Intussen kondigde de federale regering nieuwe maatregelen aan, zoals de verhoging van de stookoliecheque en de regeling rond het basispakket energie. “Maar ook de Vlaamse regering kan initiatieven nemen om de facturen te verlichten, bijvoorbeeld door de Vlaamse heffingen uit de energiefactuur te halen.”
Daarnaast vraagt de Vlaamse Ouderenraad aandacht voor kwetsbare ouderen in collectieve woonvormen, zoals woonzorgcentra. "Voor hen is er geen uitgebreid sociaal tarief of goedkoper basispakket energie. Zij krijgen de volle pot van de energieprijzen en inflatie doorgerekend in hun maandelijkse woonzorgfactuur, die nu al veel hoger ligt dan hun pensioen", stelt Vandenweghe. De Vlaamse regering moet dringend de zorgbudgetten vanuit de Vlaamse sociale bescherming bijspijkeren om de woonzorg betaalbaar te houden, vindt de Vlaamse Ouderenraad. "Want nu valt ook die extra kost op de schouders van kwetsbare bewoners en hun kinderen."
De Vlaamse Ouderenraad werkt momenteel aan een advies rond energiearmoede bij ouderen.
