Als het de Vlaamse regering menens is om meer 55-plussers aan de slag te krijgen, dan zijn er bijkomende en gerichte maatregelen nodig. De Vlaamse Ouderenraad vraagt naar meer onderzoek over de diversiteit binnen de groep oudere werknemers, meer opleidingskansen en een betere begeleiding. Daarnaast zijn een genuanceerde beeldvorming van ouderen, een krachtig antidiscriminatiebeleid én aandacht voor werkbaar werk onmisbare bouwstenen. Zo gaan mensen niet alleen aan het werk, maar blijven ze dat ook doen tot aan hun pensioen. Het is bovendien een katalysator om een inclusief arbeidsmarktbeleid te realiseren. 

Beleid mist aansluiting met de realiteit van 55-plussers 

Aankondigen dat 55-plussers niet zullen lijden onder het beperken van de werkloosheidsuitkeringen tot 2 jaar, maar daar dan voorwaarden aan koppelen waardoor deze groep wel degelijk bijzonder wordt getroffen, staat lijnrecht tegenover een inclusief arbeidsmarkbeleid.  

Heel frappant hierbij waren de verraste reacties bij beleidsmakers, toen bleek hoeveel 55-plussers niet voldoen aan de voorwaarde om minstens dertig jaar en minstens halftijds te hebben gewerkt. Deze vaststelling kwam voor velen onverwacht. Het toont aan hoe belangrijk het is om voorafgaand aan beleidsbeslissingen een goed zicht te hebben op de situatie van de doelgroep en op de impact van een maatregel.  

Gebrek aan data leidt tot generiek beleid 

Voor de Vlaamse Ouderenraad getuigt dit van een langdurig gebrek aan aandacht voor oudere personen, en in het bijzonder voor de diversiteit die deze steeds groter wordende groep in onze samenleving kenmerkt. Dat gebrek aan aandacht uit zich onder meer in een tekort aan data over leeftijdscategorieën of specifieke groepen bij ouderen.  

Die blinde vlekken leiden ertoe dat ouderen te vaak als een homogene groep worden benaderd, terwijl hun trajecten, kansen en drempels sterk kunnen verschillen. Daardoor kunnen goedbedoelde maatregelen onbedoeld negatieve effecten hebben voor groepen in een kwetsbare situatie.  

Mensen in kwetsbare situatie dreigen uit de boot te vallen 

Het resultaat laat zich wel voelen. Mensen die - om tal van redenen - tot nog toe 25 of 28 jaar hebben gewerkt, zullen hun werkloosheidsuitkering verliezen en dreigen in een situatie van armoede terecht te komen. We vrezen dat vooral vrouwen die voor hun gezin een deel van hun carrière hebben opgegeven, hier het grootste slachtoffer van zullen worden.  

Maar ook voor 55-plussers die de arbeidsmarkt betraden in periodes van hoge werkloosheid of die door structureringen werden ontslagen, is de kans op een langdurige periode van werkloosheid tijdens de loopbaan, en dus geen carrière van 30 jaar, reëel.  

Activering vraagt meer dan alleen prikkels 

De Vlaamse Ouderenraad onderschrijft de doelstelling om meer mensen duurzaam aan het werk te krijgen. Maar het is een realiteit dat elke maand slechts een zeer beperkt aandeel (7,5%) van de werkzoekende 55-plussers effectief een job vindt.  

Wie week in, week uit geen of een negatieve respons krijgt op sollicitatiepogingen, wordt niet geholpen of extra gemotiveerd door een verminderde uitkering. Van beleidsmakers die de mond vol hebben van aanklampend beleid om mensen aan het werk te krijgen, verwachten we dat ze ook de arbeidskansen van 55-plussers verbeteren.  

Gerichte begeleiding en opleiding op maat 

Oudere werkzoekenden hebben recht op voldoende opleidingskansen en een aanmoedigende begeleiding, die hen toeleidt naar een job die past bij hun competenties en interesses. In dit kader is het belangrijk om ook oog te hebben voor de toenemende rol die lokale besturen krijgen toebedeeld binnen het activeringsbeleid. Zij worden steeds vaker aangesproken om gepaste begeleiding en ondersteuning te voorzien, ook voor oudere werkzoekenden met een complexe of kwetsbare arbeidspositie. 

Maar die verschuiving gaat gepaard met heel wat uitdagingen. Niet elke gemeente beschikt over de nodige middelen, expertise of capaciteit om deze verantwoordelijkheid effectief op te nemen. Daardoor dreigt het recht op begeleiding en opleiding in de praktijk afhankelijk te worden van de woonplaats van de werkzoekende. 

Als we willen dat oudere werkzoekenden gelijke kansen krijgen op een duurzame herinschakeling, dan moet ook het ondersteuningsaanbod lokaal gegarandeerd, kwaliteitsvol en voldoende gefinancierd zijn. Enkel zo kan het streven naar werk op maat voor iedereen worden waargemaakt. 

Strijd tegen vooroordelen op de werkvloer 

Maar de overheid moet eveneens investeren in een betere beeldvorming over oudere werknemers. Nog al te vaak worden oudere sollicitanten afgeschreven op basis van vooroordelen, stereotypen of andere foute denkbeelden. Daardoor worden ze beschouwd als moeilijker bij te scholen, minder flexibel of te duur. Een grote sensibiliseringscampagne rond de verschillende rollen die ouderen, ook als werknemer, opnemen in onze samenleving kan hiertoe bijdragen.  

Daaraan gekoppeld moet de Vlaamse regering ook werk maken van een streng antidiscriminatiebeleid. We mogen niet dulden dat personen op basis van hun leeftijd, naam, beperking of een ander kenmerk minder vacatures of uitnodigingen krijgen. Mensen moeten zich bewust zijn van de mogelijkheid om klacht in te dienen bij het Vlaams Mensenrechteninstituut, wanneer ze worden geconfronteerd met discriminatie. Naast praktijktesten om discriminatie aan het licht te brengen, moet die discriminatie ook streng worden bestraft. 

Werkbaar werk is essentieel voor duurzame tewerkstelling 

Tot slot is het belangrijk om te zorgen voor een werkomgeving waarin werknemers ook effectief aan de slag kunnen blijven tot hun pensioen. De Vlaamse Ouderenraad pleit er dan ook voor om evenveel energie te steken in beleid waardoor werknemers die aan de slag zijn gegaan dat ook blijven. 

Werkbaar werk, een kwaliteitsvolle werkomgeving en kansen om levenslang te blijven leren zijn belangrijke voorwaarden om mensen op de arbeidsmarkt te houden. Uit de Werkbaarheidsmonitor van 2023 weten we dat het percentage van werknemers dat het haalbaar acht om met een werkbare job door te werken tot hun pensioenleeftijd daalt, naarmate er werkbaarheidsknelpunten zoals werkstress of een gebrek aan leerkansen worden gerapporteerd. 

Bovendien melden werknemers met een werkbare job zich minder vaak ziek en blijven ze hun werkgever meer trouw. Als we willen vermijden dat werknemers vroegtijdig uitvallen of afhaken, moet werkbaar werk net zo’n prioriteit zijn als activering. 

Naar een inclusief en doordacht arbeidsmarktbeleid 

De Vlaamse Ouderenraad roept beleidsmakers op om deze verantwoordelijkheid ten volle op te nemen. Oudere werknemers zijn geen rem op de arbeidsmarkt, maar een waardevolle kracht. Een inclusief beleid erkent dat en ondersteunt hen. Een arbeidsmarktbeleid dat ouderen echt perspectief biedt, is niet alleen meer rechtvaardig, maar ook toekomstgericht.