Het Vlaams Mensenrechteninstituut (VMRI) publiceerde onlangs een handreiking over het gebruik van vrijheidsbeperkende maatregelen – fixatie in het bijzonder – in de ouderenzorg. Zulke maatregelen raken aan fundamentele mensenrechten. De handreiking benadrukt dan ook dat vrijheidsbeperking nooit de norm mag zijn. Autonomie, waardigheid en keuzevrijheid van ouderen moeten altijd voorop staan.
Fixatie kan negatieve gevolgen hebben
Hoewel veiligheid belangrijk is, benadrukt dit document dat dit niet ten koste mag gaan van de autonomie en vrijheid van ouderen. Fixatie kan negatieve gevolgen hebben voor zowel het fysieke als mentale welzijn van bewoners.
Aanzet tot reflectie en bewustwording
De handreiking biedt een juridisch en ethisch kader en roept zorgorganisaties op om elke vorm van vrijheidsbeperking grondig te overdenken. Hoewel de publicatie geen concrete stappenplannen of praktijktools bevat, is ze een belangrijke aanzet tot reflectie en bewustwording binnen de sector. Ze roept op tot een cultuurverandering die bewoners ondersteunt om in waardigheid te leven.
Aandachtspunten
Er is al een positieve trend richting fixatiearme zorg, waarbij de nadruk ligt op vertrouwen en autonomie. Toch worden in de handreiking nog enkele aandachtspunten toegelicht, die inspirerend zijn voor de praktijk.
Zo schrijft het VMRI dat het belangrijk is om een evenwicht te zoeken tussen autonomie en veiligheid, waarbij vrijheidsbeperkende maatregelen enkel in uitzonderlijke gevallen en met geïnformeerde toestemming worden toegepast én regelmatig geëvalueerd. Zorgomgevingen aanpassen is ook een manier om de nood aan dergelijke maatregelen te verminderen, waarbij ook bewustwording en vorming bij zorgverleners essentieel zijn om de impact van fixatie goed te begrijpen. Tot slot is het cruciaal om te investeren in alternatieven en innovatie, en duidelijke regelgeving en toezicht te voorzien om de toepassing van vrijheidsbeperking zorgvuldig te bewaken.
Iedereen kan bijdragen
Iedereen – van overheid en zorgvoorzieningen tot elke Vlaming – kan bijdragen aan een samenleving waarin ouderen zich vrij, veilig en gewaardeerd weten. Door in te zetten op bewustwording, dialoog en betrokkenheid, maken we van respectvolle, mensenrechtelijke zorg een gedeelde verantwoordelijkheid. Een fixatiearm beleid is volgens het VMRI niet enkel een opdracht voor de zorgsector, maar voor iedereen.
