De toekomst van de ouderenzorg is vaak onderwerp van discussie. Maar dat er nauwelijks aan ouderen zélf gevraagd wordt hoe zij de toekomst van de ouderenzorg zien, daar wou de Vlaamse Ouderenraad komaf mee maken. Via de campagne ‘Bepaal je eigen verhaal’ kregen ouderen de kans om hun wensen en verwachtingen voor de ouderenzorg te delen. En dat leverde duizenden reacties op.
De Vlaamse Ouderenraad publiceert tijdens de Week van de Zorg, die loopt van 11 tot 17 maart, de resultaten van de campagne in een brochure. 11 concrete ideeën voor de toekomst van de ouderenzorg worden daarin naar voor geschoven. Ideeën van ouderen zélf, telkens met een reactie van experten uit de zorgsector.
Ouderen liggen wakker van de toekomst van de ouderenzorg
“Ouderen hebben vaak het gevoel dat er boven hun hoofd beslissingen genomen worden over hun eigen toekomst. Ze willen hun identiteit en 'eigen ik' behouden, ook wanneer er zorgnoden opduiken. Wij wilden weten hoe ouderen de ouderenzorg zelf zouden hertekenen. Wat hun ideeën voor de toekomst zijn”, zegt Marijke Dheedene, directeur van de Vlaamse Ouderenraad. Daarom gaf de Ouderenraad via de campagne ‘Bepaal je eigen verhaal’ een megafoon aan 65-plussers. “En het feit dat ouderen vanaf dag één al massaal deelnamen, getuigt dat ze daarop zaten te wachten. We moeten met ouderen in gesprek gaan over dit onderwerp. Zij liggen hier duidelijk wakker van”, aldus Dheedene.
"Wij wilden weten hoe ouderen de ouderenzorg zelf zouden hertekenen. Wat hun ideeën voor de toekomst zijn. We moeten met ouderen in gesprek gaan over dit onderwerp. Zij liggen hier duidelijk wakker van."
Marijke Dheedene, directeur
“In totaal konden we rekenen op meer dan 3 000 ouderen die hun noden en verwachtingen deelden. Dat deden ze op het online platform www.bepaaljeverhaal.be, maar ook offline in kleine groepjes. Zij spreken in naam van zichzelf én van toekomstige ouderen”, klinkt het.
De Vlaamse Ouderenraad liet ook experten reageren op de ideeën en verwachtingen van de deelnemers. Onder meer gedelegeerd bestuurder van Zorgnet-Icuro Margot Cloet, professor Wim Distelmans en Zorgambassadeur Candice De Windt lieten via een opiniestuk hun licht schijnen op de ideeën van de deelnemers.
Brochure met 11 kernideeën van ouderen
De Vlaamse Ouderenraad ging aan de slag met alle ideeën, verwachtingen en reacties en komt nu met een brochure waarin 11 kernideeën voor de toekomst van de ouderenzorg centraal staan. Die ideeën gaan over zorg, maar ook over wonen, inspraak en participatie. De Ouderenraad wil hiermee beleidsmakers doen nadenken over de toekomst van de ouderenzorg.
Een van de kernideeën van de ouderen klinkt: ‘We eisen een woon- en zorgmodel op maat van iedereen’. Directeur Marijke Dheedene: “De deelnemers willen ongeacht hun etnisch-culturele achtergrond, geaardheid, financiële situatie, huidige zorgnoden of thuis- en familiesituatie beroep kunnen doen op warme, kwaliteitsvolle en betaalbare zorg.” Dat zegt ook Maggy (75), die lesbisch is en als een van de 3 000 ouderen deelnam aan de campagne: “LGBTQI+-personen maken 10% uit van de bevolking. Ook zij komen dus in aanraking met thuiszorg, zorginstellingen, lokale dienstencentra of woonzorgcentra. Maar ik merk dat er weinig medewerkers in de zorgsector zijn die echt weten hoe ze op een gepaste manier met homo- en transseksualiteit om moeten gaan.” Is een apart woonzorgcentrum voor LGBTQI+-personen dan een oplossing? “Voor mij niet”, zegt Maggy. “We moeten streven naar een inclusief verhaal."
“Uit onze bevraging kunnen we ook afleiden dat de nieuwe generaties ouderen openstaan voor de rol van technologie binnen de toekomst van de ouderenzorg”, zegt Dheedene. Een ander kernidee in de brochure van de Ouderenraad is dan ook ‘Een combinatie van mens én technologie is volgens ons mogelijk’. Zo is er Kathleen (72): “Ik ben ervan overtuigd dat slimme sensoren zeer nuttig kunnen zijn in huis, het kan een oplossing bieden om toch langer thuis te wonen, zonder dat je heel veel van je vrijheid moet afgeven.” Andere deelnemers vinden dan weer dat technologie enkel kan als aanvulling op warme, menselijke hulp en zorg.
‘Wij verkiezen een spectrum aan woonvormen’ is ook een belangrijk kernidee. “Dé oudere bestaat niet. En er is dus ook niet één woonvorm die voor alle ouderen geschikt is. Maar vandaag lijkt Vlaanderen ons slechts drie mogelijke vormen aan te bieden als we geconfronteerd worden met zorgnoden: de eigen woning, een assistentiewoning of een woonzorgcentrum”, zegt Dheedene. “Hoewel heel wat ouderen openstaan voor alternatieven zoals cohousing, lijken die initiatieven maar moeilijk van de grond te komen. Bovendien botsen ouderen die die piste willen verkennen, op heel wat drempels. Er is geen eenduidig beleidskader voor alternatieve woonvormen.” Deelnemer Rik (74) nam het heft in eigen handen: “Ouder worden in een gezinswoning met veel te veel slaapkamers en een badkamer op de eerste verdieping? Ik en mijn vrouw vonden het maar niks. Daarom beslisten we om onze woning te laten verbouwen tot een cohousinginitiatief. We kunnen er zelf wonen, samen met twee extra gezinnen. De enige zorg die we momenteel nog hebben? De juridische kant van het verhaal.”
En ook op vlak van inspraak en participatie schuiven de deelnemers van ‘Bepaal je eigen verhaal’ een aantal ideeën naar voor, zoals ‘Ook al kunnen we niet alles zelf in handen blijven houden, wij willen inspraak’. Dheedene: “De deelnemers zijn zich bewust van het feit dat de kans bestaat dat deze in de toekomst meer zorg zullen nodig hebben. En dat dat ervoor kan zorgen dat ze niet langer zelf alle keuzes kan maken. Maar anderen boven je hoofd beslissingen laten nemen? Dat zien ze niet zitten. Zij willen inspraak en persoonsgerichte zorg, ongeacht wat hun zorg- of woonsituatie is.” Deelnemer Kathleen (72): "Als thuisverpleegkundige probeerde ik er steeds op te letten dat ik patiënten niet betuttelde of beslissingen nam boven hun hoofd. Maar nu ik zelf zorg nodig heb, merk ik dat er vaak geen gesprek aangegaan wordt en men in mijn plaats keuzes maakt."
Steeds meer ouderen
Volgens de Ouderenraad wordt het dringend tijd dat we als samenleving deze ideeën van ouderen aangrijpen en nadenken over de toekomst van de ouderenzorg. “De demografische realiteit haalt ons snel in. Op dit moment is bijna 1 op 5 mensen in Vlaanderen ouder dan 67 jaar. En dat aandeel zal blijven oplopen. Tegen 2030 zijn ongeveer anderhalf miljoen Vlamingen ouder dan 67 jaar. Dat zijn er 268 000 meer dan in 2020”, weet Marijke Dheedene.
Ook het aantal 85-plussers stijgt razendsnel. Tegen 2040 zijn dat er bijna 350 000, nog eens tien jaar later, in 2050, telt Vlaanderen op een totale bevolking van ruim 7,5 miljoen ongeveer een half miljoen 85-plussers. “En dat zal ons voor grote uitdagingen stellen”, voegt de directeur van de Vlaamse Ouderenraad nog toe. “Vanaf die leeftijd stijgt immers het risico op de nood aan zorg en ondersteuning heel sterk.”
Inspiratie voor beleidsmakers
De Vlaamse Ouderenraad gaat zelf aan de slag met de uitkomst van de campagne. Maar de organisatie hoopt dat ook beleidsmakers zich erdoor laten inspireren. “De Vlaamse overheid en de toekomstige Vlaamse regering heeft in ons een partner om de visie op de toekomst van de ouderenzorg verder vorm te geven. Want binnenkort breekt een nieuwe beleidsperiode aan. Samen met de overheid en relevante partners willen we werken aan een sterk ouderenbeleid”, concludeert Marijke Dheedene.
“De Vlaamse overheid en de toekomstige Vlaamse regering heeft in ons een partner om de visie op de toekomst van de ouderenzorg verder vorm te geven. Want binnenkort breekt een nieuwe beleidsperiode aan. Samen met de overheid en relevante partners willen we werken aan een sterk ouderenbeleid”
Marijke Dheedene, directeur
Doorblader de brochure
Je kan de brochure hieronder lezen of download de brochure hier.
Ontdek onze beleidsaanbevelingen
Als bijlage bij deze brochure reiken we bovendien beleidsaanbevelingen aan. Die kunnen beleidsmakers helpen om de toekomst van de ouderenzorg verder uit te tekenen. Het zijn acties die tegemoet kunnen komen aan de verwachtingen en ideeën van ouderen. De Vlaamse Ouderenraad formuleerde deze aanbevelingen eerder al in adviezen aan de Vlaamse overheid. We lijstten ze opnieuw op in het kader van deze campagne.
Deze campagne kwam tot stand met de steun van de Koning Boudewijnstichting.
