Wegens de impact van de coronacrisis op woonzorgcentra zien heel wat ouderen een verhuis naar een centrum niet zien zitten. Maar ook alleen thuis blijven wonen vinden ze niet aantrekkelijk. Op zo’n moment komen assistentiewoningen in beeld als ideale tussenoplossing. Toch hebben kopers ervan niet altijd de onbezorgde oude dag die ze zich voorstelden. In dit advies focust de Vlaamse Ouderenraad op de risico's verbonden aan het kopen van een assistentiewoning. We doen 4 aanbevelingen om eigenaar-bewoners in de toekomst beter te beschermen.

Ideale tussenoplossing

Een ideale tussenoplossing voor de verhuis naar het woonzorgcentrum of het alleen thuis wonen, zo kennen we assistentiewoningen. Het is een goed alternatief omwille van de diensten en ondersteuning die er worden aangeboden en in het bijzonder omwille van de mogelijkheid om er sociale contacten uit te bouwen. Bovendien zijn er weinig andere alternatieven van die aard. 

Door de coronacrisis lijken veel ouderen opnieuw interesse te hebben in assistentiewoningen. In de krant De Tijd van 14 november 2020 lezen we:

“‘De jongste maanden kregen we vier keer meer aanvragen dan gewoonlijk van mensen die een serviceflat willen kopen of huren. Door de coronacrisis durven veel ouderen niet meer naar een rusthuis, maar ze willen ook niet alleen thuiszitten. Een assistentiewoning is dan een aantrekkelijk alternatief.”

Wilfried Martens van Senior Homes

Een perfecte timing dus, voor een advies van de Vlaamse Ouderenraad. Want het is belangrijk dat eigenaar-bewoners zich bewust zijn van de risico’s die het kopen van een assistentiewoning  met zich meebrengen, maar vooral: dat zij beter beschermd worden of niet compleet machteloos staan in de confrontatie met die risico's. 

Financiële risico’s en kans op wegvallen ondersteuning

Bij de aankoop van een assistentiewoning geldt een verlaagd btw-tarief van 12% in plaats van 21%. Interessant dus. Maar eigenaars kunnen slachtoffer worden van een verhoging van het btw-tarief. Dat gebeurt wanneer het gebouw herbestemd wordt naar een gewoon appartementsgebouw, bijvoorbeeld bij leegstand. Ook is dat het geval wanneer de uitbater ervan de minimumnormen, die gepaard gaan met een assistentiewoning, niet nakomt. 

Die herbestemming heeft voor de bewoner zowel financiële gevolgen als gevolgen voor wat betreft de beschikbare dienstverlening. Financieel moet de eigenaar het btw-tarief van 21% bijpassen. Dat kan oplopen tot tienduizenden euro’s. Bovendien zal het aankoopbedrag van de assistentiewoning dan veel duurder uitkomen dan voor een gewoon appartement. Het wegvallen van de beschikbare dienstverlening betekent dat bewoners niet langer gebruik kunnen maken van het noodoproepsysteem, dat de garantie op crisiszorg en overbruggingszorg en de aanwezigheid van een woonassistent wegvallen. 

4 aanbevelingen

Dit brengt heel wat zorgen met zich mee voor de oudere bewoners en hun familie. Wetende dat veel bewoners 80 jaar of ouder zijn. Ter bescherming van deze groep schuift de Vlaamse Ouderenraad volgende aanbevelingen naar voor:

1. Biedt de garantie dat de flats gedurende de eerste 15 jaar, de opgelegde termijn voor het btw-tarief, in gebruik zullen blijven als assistentiewoningen. Doe dat door aanpassingen in de omgevingsvergunning op te nemen.
2. Wees flexibel. Maak het mogelijk dat een deel van de flats omgezet wordt naar appartementen en een deel blijft functioneren als assistentiewoningen.
3. De initiatiefnemer moet zich verbinden ten aanzien van de koper voor het aanvragen, verkrijgen en behouden van een erkenning in die eerste 15 jaar. Als dat niet lukt, moet de initiatiefnemer een schadevergoeding betalen aan de eigenaar-bewoner. 
4. Zorg ervoor dat de terugbetaling van het verhoogde btw-tarief gespreid kan gebeuren over een bepaalde periode, en dat zonder bijkomende boetes of intresten.

Risico op het verbreken van de opnameovereenkomst

Daarnaast heeft de beheersinstantie of uitbater van assistentiewoningen de mogelijkheid om de bewoner te ontslaan omwille van ernstig storend gedrag. Een huurder moeten dan toegeleid worden naar een passend verblijf. De Vlaamse Ouderenraad vraagt zich af of dit ook van toepassing is op eigenaar-bewoners? Zijn de bevoegdheden van de uitbater om een goede werking van de groep van assistentiewoningen te garanderen sterker dan het recht op eigendom van de eigenaar-bewoner op zijn eigen woning?

Hier moet voor de Vlaamse Ouderenraad dringend duidelijkheid over komen. Daarbij stelt de Ouderenraad voor om in de regelgeving voor assistentiewoningen een luik op te nemen dat meer gebalanceerde regels invoert met oog op bescherming en sanctionering van eigenaar-bewoners.

Meer informatie

Lees ons volledige advies hier.

Meer informatie over erkende assistentiewoningen vind je hier.